Śmierć poety

- Nie oglądaj się tylko, bo wszystko diabli wezmą - powiedziała. Zastanowił się, dlaczego właściwie miałby obejrzeć się właśnie teraz? Wytrzymał bez jej widoku tyle czasu. Fakt, nie było łatwo. Sam nie wiedział dlaczego. Owszem była piękna, ale co to właściwie jest piękno? Był poetą, więc czuł jego przemożną siłę i wszelkiego rodzaju definicje mógł zostawić filozofom. Takiemu Platonowi na przykład. Kiedy próbował się pogodzić z jej zniknięciem, miał nadzieję, że próba zrozumienia złagodzi ból. Filozofowie wszystko potrafili sprowadzić do nicości. Patrzył więc na nią wtedy oczami Heraklita i widział jak rozpada się kawałek po kawałku na coraz mniejsze części, aż zostały jakieś wielościany z zabawnymi haczykami, którymi mogły się znowu sczepić do kupy. W trakcie uświadomił sobie jednak zbyt jasno, że właśnie coś takiego naprawdę dzieje się z nią w głębinach ziemi i zdziwił się nie poczuwszy żadnego obrzydzenia czy wstrętu. Piękno kształtu rozpadało się, jego pamięć pokrywała się mgłą, wizja rozkładającego się ciała powodowała jednak tylko ból, zupełnie jakby czuł to, czego ona, choć osobiście uczestniczyła w tym procesie czuć nie mogła. Przemknęła mu myśl, że jego odczucia mają w sobie coś nienaturalnego, chociaż nie powodowały żadnych zmysłowych emocji. Chodziło jednak raczej o to, że nie myślał o niej jak o umarłej, po pewnym czasie dotarło do niego, że nie uwierzył w jej śmierć.

         Postanowił jej szukać. Chodził po górach, dolinach, miastach i pustkowiach i nawoływał. Odpowiadało mu tylko echo. Tak naprawdę nigdzie nie chodził i nikogo nie wołał, ale miał nadzieję, że ją spotka  Starał się też jakoś zdecydowaniej utrwalić w pamięci jej obraz. Wpatrywał się w stare zdjęcia, niezbyt udane, aż doszedł do przekonania, że wyglądała zupełnie inaczej. Zresztą wobec zdjęć zawsze odczuwał to samo - nie były dokładnymi odbiciami żywych ludzi, budziły zupełnie nowe skojarzenia, sugerowały istnienie jakichś nieznanych osób. Po jakimś czasie schował jej fotografie w jakiejś książce i pomyślał, że może kiedyś odnajdując je przypadkowo, będzie mógł jednak ożywić w sobie jej prawdziwą postać. Wreszcie zapomniał o niej. Tak zupełnie najzwyczajniej zapomniał. Jej miejsce zajmowały inne postacie czasami rzeczywiste, częściej wyimaginowane, niekiedy po części prawdziwe, po części nie. Kiedyś przyśniła mu się. Nie pamiętał dokładnie snu, ale obudził się z uczuciem jej realnej obecności. Pobiegłby szukać jej wtedy, gdyby nie to, że był środek nocy i dodatkowo zima. Napisał więc wiersz, potem drugi, aż utworzył się cały cykl. Miał nadzieję, że uwiecznił ją, ale nieco później uznał, że wiersze te są słabe i z wiecznością mają niewiele wspólnego. Właściwie ten powrót myśli o niej zaczynał go nawet drażnić. Zmagał się z nimi, próbując zastąpić jakimiś mniej lub bardziej cielesnymi konkretami, aż wreszcie uznał się za pokonanego.

         Nie bardzo pamiętał jak dostał się na to samo dno ciemności. Może miał w tym udział nadmiar wypitego alkoholu, może jakiś niezbyt przytomnie wzięty narkotyk, a może tylko, jak to bywa u poetów, zbyt mocno napięte nerwy i wybujała wyobraźnia? Pamiętał, że spotkał po drodze jakiegoś starca domagającego się zapłaty za przewiezienie przez rzekę, dwugłowego psa, gromadę snujących się po całej okolicy cieni i wreszcie władcę tego nienormalnego świata, który obiecał mu zwrócić uwięzioną tu dziewczynę. Postawił tylko ten jeden warunek, niech nie patrzy na nią, aż do momentu kiedy powrócą do rzeczywistości. Warunek wydał mu się dość dziwny, ale przecież wszystko tutaj było nawet więcej niż dziwne. Nie zadawał pytań, ruszył w powrotną drogę, czując, że ona idzie za nim. Wtedy właśnie powiedziała to - nie oglądaj się tylko, bo wszystko diabli wezmą.

         Dlaczego miałby się właśnie teraz obejrzeć? Z tęsknoty? Z miłości, która nagle zażądała natychmiastowego spełnienia? Tylko ze zwyczajnej ciekawości? Przecież i tak było ciemno i pewnie by jej nawet nie zobaczył. Obejrzenie się w tej chwili byłoby czymś tak irracjonalnym jak cała ta sytuacja i otoczenie. I właśnie dlatego obejrzał się. Nie wydarzyło się nic. Zobaczył ją w świetle, które wydostało się zza załomu kryjącego bliskie już wyjście. Wyglądała tak jak kiedyś, a w każdym razie poznał ją. Przekonał się, że miał rację uważając, że zdjęcia fałszują obraz sfotografowanej postaci. Była też zupełnie inna niż to wspomnienie, które w nim powstało i nawet nie taka sama jak w tamtym realistycznym śnie. Była po prostu taka jak była, kiedyś i teraz. Nie poczuł nic szczególnego. Próbował wzbudzić nawet w sobie jakieś emocje, ale widząc, że skrzywiła się na jego usiłowania, dał sobie spokój.

- Wyjdźmy stąd wreszcie - powiedziała.

         Wyszli na ten jasny świat, a właściwie na wypełnioną ludźmi ulicę.

- No to cześć - odezwała się znowu.

- Zadzwoń może kiedyś - powiedział - założyli mi niedawno telefon, zapiszę ci numer - był poetą i długopis nosił zawsze przy sobie. Pomachała mu na pożegnanie, nim zniknęła w ludzkim tłumie. Odczuwał coś w rodzaju ulgi. Chyba rzeczywiście wszystko diabli wzięli - westchnął w duchu i poszedł w kierunku przystanku autobusowego, próbując zapalić na mrozie papierosa wciąż gasnącą zapalniczką.

Dante kłamał - mówił Wergili - nie robił tego ze złej woli, był poetą, a poza tym uważał, że jego opis piekła musi być zbliżony do wyobrażeń jego współczesnych. Możliwe, że gdyby napisał prawdę, jego opowieść do nikogo by nie trafiła. Znacznie bliższy realizmu był Sartre. Dziwisz się skąd go znam? Z tej strony to nic dziwnego, kiedyś się o tym sam przekonasz. W każdym razie jedną z tutejszych mąk jest przebywanie z ludźmi podobnymi do nas. Przeraźliwie próbujesz się od nich odróżnić i coraz bardziej utwierdzasz się w świadomości, że nie możesz być nikim innym jak tylko sobą. Do tego myśl, że tak będzie przez całą wieczność. Ten brak nadziei na jakąkolwiek zmianę jest rzeczywiście załamujący. Rozpacz oczywiście niczego nie zmienia, musisz żyć. Brak śmierci tutaj nikogo nie cieszy.

         Z początku wszyscy próbują się jakoś przystosować. Mówię z początku, bo przynosimy tutaj ze sobą ziemskie nawyki i czas jakby płynął nadal, ale to tylko wewnętrzne złudzenie. Wielu odczuwa nawet ulgę, że nie ma tu ognia, smoły i wszystkich tych rekwizytów ze straszących dzieci bajek. Deprymuje tylko ta pustka. Wyrwani z codzienności szukają jakiegoś zajęcia, jakiegoś punktu oparcia czy zaczepienia. Jednym brak alkoholu, innym kobiet, bo tutaj wszystko jest takie bezpłciowe, innym jeszcze możliwości zarabiania pieniędzy. Tych ostatnich jest zdecydowanie najwięcej. Zwykle wściekają się, że nie jest tu tak jak na ziemi. Podejrzewam, że oni pustkę odczuwają najbardziej. Męczą się też ci, którzy zrośli się ze swoimi ziemskimi stanowiskami. Nie wiedzą, co począć bez hierarchii. Podejrzewam, że zgodziliby się na najpośledniejsze miejsce w tym nowym świecie, byle tylko istniał tu jakiś porządek, zwierzchnicy, podwładni, możliwości awansu i tak dalej. Śmieszne, ale anarchiści cierpią z powodu spełnienia swoich marzeń. Niektórzy z nich usiłują zaprowadzić nawet jakiś ład, przyzwyczajeni do daremności wszelkich usiłowań zajmują tutaj szczególną pozycję jakby najbardziej pogodzonych z losem. Może tylko najbardziej dokucza im to, że śmierć niczego nie zmieniła w ich odczuciach, bo wydaje mi się, że właśnie w moc śmierci wierzyli najbardziej. Ogólnie mówiąc materialistom dokucza brak materii, nawet tej jedynie myślowej. Niczego nie mogą pomnożyć, nie da się nic zaplanować, niczego gromadzić więc nie są w stanie dostrzec żadnego sensu. W najlepszej sytuacji są chyba historycy. Zawsze zwróceni w przeszłość mogą nadal teoretyzować do woli, ale ci prawdziwi pasjonaci raczej tu nie trafiają. Fałszerze historii zawsze zmieniali ją dla potrzeb teraźniejszości, a teraźniejszość tutaj, jeżeli nawet założyć że jest, nie ma żadnych potrzeb.

         Jeszcze gorszy zawód przeżywają sataniści i czciciele wszelkich ciemnych mocy. Nie ma tutaj diabłów, ani tych kosmatych z rogami, ani jakichś innych, choćby niematerialnych. Tylko pustka niedająca się zapełnić nawet wyobrażeniami, bo cóż tu i teraz można sobie wyobrażać? Pomyślałeś zapewne - niebo, Boga - ale tak potrafią myśleć tylko poeci. Jestem tu jedynym poetą i to tylko dlatego, że zgodziłem się służyć za przewodnika takim zabłąkanym duchom jak Dantego czy twój. Nie dasz wiary, jak wielu podobnym wam oprowadzałem po tej próżni. Jeszcze więcej jest zwykłych ciekawskich. Większość z was odchodzi rozczarowana. Dante przynajmniej coś napisał, inni nie bardzo wiedzą, co opisywać, no Sartre odważył się zbliżyć do prawdy, ale też, że tak powiem, ją udramatyzował. Nie wiem, czy ty napiszesz coś interesującego. Znając ciebie może to być krótki wiersz, którego nikt  nigdy nie przeczyta. Bądź jednak spokojny, prawdziwe wiersze są dostępne dla wszystkich. Unoszą się w powietrzu i dają się schwytać tym, którzy tego naprawdę chcą. Jeśli napiszesz prawdziwy wiersz, ja na pewno go poznam. Ten który napisałeś o tej piosenkarce, w której się zakochałeś, znam nawet na pamięć. To inna poezja niż za moich ziemskich czasów i nawet za czasów Dantego, ale tyle było uczucia w tych kilku linijkach. Ta twoja ukochana będzie mi się zawsze kojarzyła z Beatrycze, chociaż szczerze mówiąc Dante to jednak większy  poeta od ciebie, chociaż w tym jednym przypadku twoja szczerość dorównuje jego talentowi.

         Rozgadałem się. Przyjrzyj się jeśli chcesz wszystkiemu. Nie muszę cię przestrzegać, żebyś niczego nie dotykał, bo w tym muzeum niczego dotknąć się nie da. Kiedy będziesz miał dość, powiedz. Zawołam Beatrycze. Ona poprowadzi cię dalej.

Zobaczył ją całkowicie przypadkowo. Szedł ulicą w kierunku budynku towarzystwa pomagającego emigrantom, kiedy nagle usłyszał muzykę. Wydała mu się znajoma, chociaż w pierwszej chwili nie potrafił jej rozpoznać. Dobiegała z głośnika umieszczonego nad wystawą sklepową, a na wystawie stał włączony telewizor. Dziwnie biały ekran przykuł jego uwagę. Dopiero po sekundzie dotarło do niego, że to właśnie ona. Telewizor nastawiony był na ten muzyczny program, który kiedyś oglądał w domu i z którego nagrywał jej piosenki. Przypomniał sobie, że tej właśnie melodii nie nagrał od samego początku i dlatego nie pamiętał jej pierwszych taktów. Przystanął zupełnie bezwolnie i tak jak dawniej poczuł, że świat wokół przestaje istnieć i zostaje tylko ona i staje się muzyką i jest taka jak muzyka i muzyka jest taka jak ona. Zasłuchany czuł się tak, jakby nigdy nie musiał opuścić swojego niewielkiego pokoju z niewielką biblioteką, wąskim tapczanem i telewizorem. Dotarło do niego teraz właśnie, że jeden z fragmentów piosenki rozumiał niewłaściwie i ucieszył się, że znowu jest nieco bliżej prawdy. Widział znowu jak melodia w ledwie zauważalny sposób porusza wykonawczynią i przypomniał sobie moment, w którym zrozumiał, że jego miłość słyszy najdrobniejszy dźwięk i też zasłuchana stapia się z akordami fortepianu w jedność, której częścią w jakiś dziwny sposób był i on także. Spragniony i głodny jak kiedyś starał się zatrzymać w sobie nie tylko słowa i muzykę, ale także postać śpiewającej, a zwłaszcza jej twarz, delikatność ust i powiek, smutek oczu, śmieszne wysunięcie podbródka, a nade wszystko dziurki w nosie, które zawsze wydawały mu się nie tylko piękne, ale też były dla niego czymś w rodzaju jego i jej intymnej tajemnicy, także odkryciem, że można pokochać czyjeś dziurki w nosie właśnie. Uśmiechnął się bezwiednie widząc charakterystyczny dla niej i dobrze pamiętany także z innych piosenek sposób poruszania głową.

         Piosenka trwała jakieś niepełne trzy minuty. Trzy minuty nieobecności w świecie, w którym byli wyznawcy Platona, wygnani poeci i towarzystwa pomagające emigrantom. Trzy minuty poza czasem, to cała wieczność, szkoda tylko, że tak krótkotrwała. Pocieszył się, że ma ze sobą tę wieczność nagraną na magnetowidową kasetę i ma też nadzieję, że nadejdzie jeszcze czas, kiedy będzie się mógł w nią zanurzyć jak dawniej. Śmieszna, króciutka wieczność, dwie dziurki w nosie i skończyło się, a jednak nadal brzmiało w nim i czyniło nieważnym nie tylko czas, ale też granice i ograniczenia, pomieszane upadkiem wieży Babel języki, prawa ludzkie i fizyczne. Ujrzał swoim wewnętrznym wzrokiem zwolniony fragment nagrania, kiedy w lekko zamazanych klatkach filmu ona opada na miękki fotel właśnie w ten sposób zaprzeczając prawu ciążenia. Jeśli była duchem, ten duch był bardzo blisko niego, albo jego duch był bardzo blisko niej. Droga moja - szepnął.

         Oprzytomniał. Rozejrzał się po ulicy. Ludzie przechodzili nie zwracając na niego uwagi. Jest gdzieś wyjście z tej jaskini tańczących cieni, pomyślał, a jeśli jest to na pewno spotkamy się w tamtym jasnym świecie i równie na pewno nie obejrzę się podążając tam, jak obejrzałem się wtedy na tę swoją dawniejszą realność, którą dlatego diabli wzięli. Uśmiechnął się, może rzeczywiście nie ma Beatrycze, ale ona jest. Ruszył wolno w kierunku budynku towarzystwa pomocy emigrantom.

Poznał ich niedawno. Właściwie byli dla niego pewnym zaskoczeniem.

- Nie jest nas wielu - mówił Mniejszy - ale z czasem będzie przybywać. Ludzie nie wytrzymają długo tego reżymu, prędzej czy później zaczną się sprzeciwiać, stawiać opór i wtedy przyłączą się do nas, a my już będziemy gotowi.

- Na razie - włączył się Większy - musimy wszystko dokładnie obmyślić, ale też pozyskać sprzymierzeńców choćby i tu w obcym kraju. Co do pana to właściwie siłą rzeczy przynależy pan do nas, jest już pan nieomal symbolem, jedną z pierwszych ofiar systemu. Wszystkim możemy powiedzieć - patrzcie, oto on, człowiek którego wygnano, pierwszy, który miał odwagę przeciwstawić się chorym twórcom zbrodniczego porządku.

         Poeta słuchał ich słów i czuł, że nie zapadają mu w serce.

- Ja właściwie się nie sprzeciwiałem - powiedział wreszcie - wypędzili mnie tylko za to, że jestem poetą, albo przynajmniej oni uważają mnie za poetę. To prawda, że tęsknię za domem, za swoim pokojem i wieczorami, kiedy to mogłem posłuchać swojej ulubionej muzyki, ale to tylko tyle. Nie nadaję się ani na rewolucjonistę, ani na partyzanta, nie umiem walczyć. Napisałem tylko jeden patriotyczny wiersz, a i on był właściwie o tym, że dla ojca ojczyzną była córka, którą kochał i do której wracał z zagranicy. Szczerze mówiąc, to był taki sobie wiersz, ale podobał mi się, był taki prosty.

- Kiedy nam właśnie o to chodzi - przekonywał mniejszy - o to, że wygnano pana tylko za odwagę bycia sobą. To w całej pełni ukazuje ich prawdziwe oblicze. Ich wrogiem jest każdy, kto nie chce być taki, jakim oni chcieliby go widzieć. Ta pana niewinność i męczeństwo, to broń dla nas ważniejsza niż karabiny czy bomby.

- Kiedy ja nie z odwagi jestem sobą - zaoponował poeta - ja się sobą urodziłem i długo trwało nim zrozumiałem, że nie mogę być nikim innym. Wcześniej nawet siebie nie lubiłem. Nie podobałem się sobie, wstydziłem się własnej słabości, śmieszności, tchórzostwa, tego, że piszę wiersze też. Potem zaakceptowałem to, chociaż nie bez trudu. W końcu nawet wymyśliłem powiedzenie, że człowiek, który udaje, że nie jest sobą, wygląda jak ktoś kto udaje, że nie jest sobą. To bardzo męczące próbować być kimś innym niż się jest i to się przecież nie może udać. Myślę, że to, że oni nie lubią akurat poetów, bo Platonowi wymsknęło się być może nie do końca przemyślane zdanie, to przypadek. Każdy kogoś musi nie lubić i wypadło akurat na mnie. Może mam w sobie coś z ofiary? Wielu poetów przecież pozostało tam na miejscu. Może nawet nadal piszą wiersze, ale mówią o sobie, że są filozofami, twórcami, literatami. Dla mnie bycie poetą znaczyło po prostu bycie, istnienie. Człowiek musi kimś być, jeśli jest sobą, a przecież nie może być kimś innym, więc ja stałem się poetą, chociaż właściwie, wolałbym, gdyby nazywano mnie myślicielem. Znacznie więcej myślę niż piszę. Oni jednak uznali, że nie jestem nikim więcej jak tylko poetą. Przykro mi, że jestem tylko poetą, nawet jeśli jestem nim tylko w ich oczach.

         Mniejszy poruszył się nieco zniecierpliwiony.

- Wie pan - zaczął - my nie jesteśmy bardzo wykształceni - trudno nam zrozumieć to, co mówią ludzie tacy jak pan, ale widzimy w panu przede wszystkim wygnanego rodaka i to rodaka, który jako poeta zalicza się do elity narodu, do tego, co w nim najlepsze, najwartościowsze. Przynajmniej my wierzymy, że tak jest. Nasza wiara wynika po trosze z niewiedzy, trochę z wychowania, tradycji, może z przyzwyczajenia do wartości, o których nam mówiono w dzieciństwie. Nie rozumiemy i właśnie dlatego wierzymy, więc czego by pan nie powiedział, nie zmieni to nas. Właściwie więc pana poezja nie ma dla nas znaczenia w sensie, że wzbogaca nas duchowo, czy uszlachetnia. Mówimy jednak, że tak jest, bo tak być powinno. Powinniśmy mieć jakiś sztandar, więc jest pan dla nas sztandarem, powinniśmy mieć jakiś hymn i może stanie się nim któryś z pana wierszy. My tego potrzebujemy i chwila tego potrzebuje i będzie potrzebowała coraz bardziej.

- Jeżeli tak jest jak mówicie, to dlaczego do mnie przyszliście? - zapytał poeta - nie potrzebujecie mojej zgody na bycie sztandarem, bo któż by się pytał o zgodę kawałka szmaty?  Moje wiersze, kiedy już zostaną wydane, stają się bezbronne i zniosą pokornie każdą mękę, czego więcej chcecie? Wygnanie zrobiło ze mnie bohatera, moja poezja zaistniała przez odrzucenie, ważny jestem, bo wygnany, ważny jestem, bo odrzucony, a przecież nie zmieniłem się, a w tym, co napisałem nie pojawiło się żadne nowe słowo. Nie walczyłem z wyznawcami Platona i nie zabiegałem o wasze względy. Byłem i jestem obok. Moi wrogowie litościwie to zrozumieli i po przekroczeniu granicy zostawili w spokoju, wy mówicie, że jesteście moimi przyjaciółmi, a chcecie mi zabrać tę odrobinę ciszy jaką zostawili mi moi prześladowcy. Weźcie sobie moje wiersze, czegokolwiek z nimi nie zrobicie, nie zmienicie w nich ani przecinka, weźcie sobie tego poetę narodzonego dzięki wygnaniu, ale mnie dajcie spokój, a właściwie zostawcie w spokoju.

- My czujemy w panu żal - powiedział Większy - mówiono nam, że z żalu i tęsknoty tworzy się poezja, nie będziemy panu przeszkadzać w tworzeniu. Chodzi nam tylko, żeby przyszedł pan od czasu do czasu na nasz wiec, nie musi pan nic mówić, niech pan tylko będzie. Niech się pan może z nami sfotografuje, może pan milczeć, milczący poeta na emigracji,, to może nawet bardziej wymowne od krzyku. Nasi propagandziści zrobią już resztę. Potrzebujemy pokazać się z panem i tylko tyle. Nas nie wygnano, wyjechaliśmy sami. Niektórzy dla pieniędzy, inni dla przygód, jeszcze inny z wrodzonego niepokoju, ale teraz widzimy swoją szansę na nadanie naszemu życiu sensu. Będziemy walczyć z reżymem o to, by mógł pan wrócić do kraju i zaczniemy też istnieć. Pana wygnanie stanie się naszym, też będziemy odrzuceni i prześladowani i też staniemy się ważni i wartościowi. Dzięki panu możemy się spełnić i szczerze za panem powtarzać - amicus Plato, sed magis amica veritas. My staniemy się bojownikami, wyznawcy Platona będą mieli przeciwników, których zaczyna im teraz brakować i świat będzie takim jakim był od wieków, zachowa swoje barwy i będzie się chciało żyć, żyć, żyć...

- Dobrze - powiedział nagle poeta - zgodzę się na to, co mi proponujecie, ale pod jednym warunkiem.

W oczach Mniejszego i Większego zabłysła radość.

- Jakim? - zapytał Mniejszy.

- Może się wam to wydać śmieszne, małostkowe, może nawet nieetyczne, ale przecież nie o etykę czy moralność wam chodzi. Potrzebny mi telewizor i magnetowid, mogą być nawet używane. Jak mi to załatwicie, przyjdę na wasz wiec, zrobię sobie z wami zdjęcie i mogę nawet zawołać amicus Plato sed magis amica veritas, nawiasem mówiąc powiedziałem to nie ja tylko Arystoteles, a ja nie bardzo go lubię i nie bardzo się z nim zgadzam, ale to też nie takie ważne. No jak, stoi?

- W porządku - obaj skinęli głowami - zrobimy zbiórkę wśród naszych, a może znajdzie się jakiś bogatszy zwolennik czy sympatyk, jeśli nie, to ukradniemy, dla doba sprawy.

         Odeszli z wyraźną ulgą na twarzach. Poeta spojrzał na leżącą pod Obroną Sokratesa kasetę.

- Niedługo znowu cię zobaczę - szepnął.

- Żal mi bardziej tych, którzy zostali - powiedział poeta - jeśli w moim kraju będą się działy rzeczy straszne, ja ich uniknę, oni nie. Żal mi bardziej tych, którzy będą budowali idealne państwo, niż tych, którzy nie będą się do niego nadawali i zostaną wygnani tak jak ja, lub nawet zginą w imię owej doskonałej przyszłości, która choć zapowiadana nie nadejdzie. Wyobraźcie sobie nędzę Robespierre’a, gdyby udało mu się ściąć wszystkich zagrażających rewolucji, a więc naprawdę wszystkich, siebie też. Czy można sądzić, że w państwie idealnym będzie nad miastami unosił się duch Platona? Że pozostanie w pewnej chwili czysta idea, a nie tańczący na ścianie cień? Nie będzie wtedy, żadnych duchów, żadnej idei, nawet żadnego cienia, nie będzie nic. Dążyć do ideału, to odchodzić od człowieczeństwa, zrozumieć swoją niedoskonałość, to zbliżyć się do doskonałości. Droga do dobra ma dokładnie inny kierunek niż zdaje się tym, którzy myślą, że wiedzą lepiej. Mądrość, jak zauważył Sokrates, polega na uświadomieniu sobie własnej niewiedzy, wielkość na zauważeniu swojej małości. Czy wygnanie mnie zbliżyło budowniczych owej wspaniałości do celu, który sobie wytknęli? Czymże ja mogłem zagrozić pięknu, harmonii, porządkowi publicznemu? Cóż to za ideał, któremu może zagrozić ktoś taki jak ja? Któremu może w ogóle ktoś zagrozić? Jesteśmy niedoskonali i dlatego zamykamy przestępców w więzieniach i skazujemy morderców na śmierć. Wierzę w to, że gdyby w idealnym państwie byli mordercy, chodziliby wolni po ulicach. Nikt, nawet najbardziej zły nie byłby w stanie zagrozić idealnemu porządkowi, bo przecież idee są niezniszczalne, nieśmiertelne, odporne na wszystko.

         A przecież ja też tęsknię do ideału, do piękna, którego drgający cień widzę na ścianie. Czemuż więc nie dążę do niego? Ależ dążę póki żyję,  czego bym nie robił, jak bym nie żył. Jestem jak ćma lecąca w światło, tak samo jak ona zachowuję się zgodnie z prawem natury. Nie umiem inaczej. A wyznawcy Platona? Czy wyobraziwszy sobie własne światło pogrążają się w ciemności? Jam częścią tej siły, która zawsze pragnąc zła, wiecznie dobro czyni - mówi Mefisto. Czyż oni mogą robić coś innego? Czy podskoczywszy nie opadną z powrotem na ziemię? Czy przewracając się polecą do góry? Nie mogą zrobić nic innego ponadto, co zrobić mogą, pragnąc doskonałości, popadają w niedoskonałość i im bardziej będą niedoskonali, tym bliżej doskonałości właśnie będą. Więc nie ma dobra i zła? Wierzę, że są, ale któż może powiedzieć co naprawdę jest złe, a co dobre?

         Zrozummy jak bardzo niedoskonali jesteśmy i żyjmy zwyczajnie, tęskniąc, marząc, pisząc wiersze nawet wyganiając poetów, ale nie bądźmy śmieszni, mówiąc, że wiemy.

         Poeta skończył. Odpowiedziały mu oklaski małej grupki zgromadzonych.  Ktoś krzyknął Amicus Plato... Potem wszyscy rozeszli się. Poeta zapalił papierosa. Postępował zgodnie z umową i czekał na dotrzymanie jej przez Większego i Mniejszego.